Είναι όλο και πιο δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς τις ραγδαίες γεωπολιτικές εξελίξεις που συμβαίνουν γύρω μας. Χρειάζεται να είναι οπλισμένος με αυτοπειθαρχία για να μη χάσει την ψυχραιμία του. Τίποτε πια δεν μοιάζει με χτες στην Ελλάδα, στην Ευρώπη μας, στην Αμερική, στην Κίνα, στη Ρωσία, και ξαφνικά, αυτές τις μέρες, και στην Τουρκία.

Μέσα σ’ αυτό το τόσο ρευστό περιβάλλον, συναντά κανείς «θαύματα» που συνεχίζουν να επιμένουν, ανεξάρτητα από δύσκολες συνθήκες και εμπόδια που στους πιο πολλούς θα φαινόντουσαν ανυπέρβλητα. Παρόμοιες οάσεις μάς δίνουν δύναμη κι αισιοδοξία να συνεχίζουμε την πορεία μας, σε πείσμα της περιρρέουσας επικίνδυνης ατμόσφαιρας. Μια τέτοια όαση πολιτισμού συνάντησα απρόσμενα, παρακολουθώντας το 9ο Διεθνές Μαθητικό Συνέδριο Λογοτεχνίας, αφιερωμένο στην ποιήτρια Κική Δημουλά, στο Ζωγράφειο Λύκειο – στην καρδιά της αχανούς πια Κωνσταντινούπολης των 17 εκατομμυρίων κατοίκων.

Το μαθητικό αυτό συνέδριο, που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη της Θεσσαλονίκης, είναι κάθε χρονιά αφιερωμένο σε κάποιον Έλληνα συγγραφέα ή ποιητή. Μαθητές και καθηγητές από σχολεία ελληνικά, κυπριακά και της Διασποράς (από την Αμερική και τη Νότιο Αφρική), όπως και από τα άλλα δύο ελληνικά σχολεία της Πόλης –το Ζάππειο και την Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή– συζητούν επί τρεις μέρες για το έργο του τιμώμενου λογοτέχνη ή ποιητή, και παρουσιάζουν σχετικές θεατρικές παραστάσεις. Οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται υπό την αιγίδα του Πατριαρχείου, υποστηρίζονται από το Υπουργείο Πολιτισμού και ανοίγουν με συναυλίες δημοφιλών καλλιτεχνών − φέτος άνοιξε με τη Μαρία Φαραντούρη.

Το Ζωγράφειο Λύκειο, το οποίο έχει σήμερα 73 μαθητές, ιδρύθηκε το 1893 και το κτήριο που το στεγάζει κτίστηκε με δωρεά του Χρηστάκη Ζωγράφου, Ηπειρώτη στην καταγωγή, που δραστηριοποιήθηκε κυρίως στον τραπεζικό τομέα στην Κωνσταντινούπολη κατά τον 19ο αιώνα, αποκτώντας τεράστια περιουσία. Ο Ζωγράφος υπήρξε ιδιαίτερη προσωπικότητα και, μεταξύ άλλων, δημιούργησε εργοστάσιο επεξεργασίας ζαχαρότευτλων στον θεσσαλικό κάμπο (αναλυτική βιογραφία του περιέχεται στη σχετική πολύ ενδιαφέρουσα διατριβή της ιστορικού Φένιας Λέκκα).

Συνολικά, οι μαθητές και των τριών ελληνόφωνων σχολείων της Πόλης είναι 302, με τις οικογένειές τους και τους δασκάλους τους να διατηρούν, μέσα σε τόσο ιδιαίτερες συνθήκες −οι οποίες μάλιστα επιδεινώθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες− άσβεστη την παράδοση του ελληνικού στοιχείου, της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού. Μια παράδοση πολλών αιώνων, που προέκυψε και άνθησε μέσα σε τελείως διαφορετικές γεωπολιτικές συγκυρίες.

Εκδηλώσεις σαν αυτή την τόσο σημαντική για τους ελληνόφωνους εφήβους μαθητές φέρνουν στο προσκήνιο εκείνο που υποστηρίζει ο ομότιμος καθηγητής Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης Γιώργος Πρεβελάκης στο βιβλίο του Τα ξύλινα τείχη: «Η οργάνωση των διασπορικών δικτύων του Ελληνισμού μοιάζει με γαλαξία, που μπορεί να φαίνεται χαοτικός στη δομή του (δεν διαθέτει κατ’ ανάγκην ένα αδιαμφισβήτητο πολιτικό κέντρο), πλην είναι περισσότερο ευέλικτος, ενώ δεν κινδυνεύει με εξόντωση ακόμα και αν ένα τμήμα του χαθεί. Η δομή αυτή συνάδει με την οργάνωση του ελληνικού κόσμου από την αρχαιότητα τουλάχιστον ως τη δημιουργία του νεότερου ελληνικού κράτους».

Ελπίζει κανείς ότι η παράδοση αυτή δεν θα ξεφτίσει μέσα στην παραζάλη της σημερινής εποχής και τις ακραίες γεωπολιτικές αλλαγές. Το ελληνικό Κράτος θα πρέπει να συνεχίσει και να επαυξήσει την υποστήριξη που παρέχει σήμερα σε σχολεία που λειτουργούν σε τόσο ευαίσθητες περιοχές, μαζί με την ευτυχώς δεδομένη υποστήριξη των σημαντικών σύγχρονων ευεργετών μας – ιδιωτών και ιδρυμάτων.

Τελικά, το φορτίο που πέφτει στην πολιτική ηγεσία της χώρας σε αυτή τη γεμάτη άγνωστες εξελίξεις και παγίδες περίοδο, είναι βαρύτατο. Κάθε επιλογή έχει συνέπειες. Ας μην ξεχνάμε το κοντινό παρελθόν, με την παρ’ ολίγο αποπομπή μας από τη ζώνη του ευρώ. Η πρόσφατη εκδήλωση του Ινστιτούτου In Social, με ομιλητές τους Λουκά Παπαδήμο, Αλέκο Παπαδόπουλο, Γιάννη Στουρνάρα και Νίκο Χριστοδουλάκη −από τους πρωταγωνιστές της εποχής− ήταν άκρως αποκαλυπτική. Μια εκδήλωση που θα έπρεπε να έχουν παρακολουθήσει όλοι οι πολίτες ανεξαρτήτως ηλικίας, ώστε να καταλάβουν πρώτα πρώτα τους λόγους για τους οποίους περάσαμε ξυστά από την έξοδο της Ευρωζώνης.

Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι αρκεί ακόμα και μια σπίθα επιπολαιότητας ή ακρισίας για να αρχίσει άλλος ένας πόλεμος σε μια από τις πολλές εύφλεκτες περιοχές του κόσμου. Τώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση περνάει μια βαθιά κρίση ταυτότητας, η Αμερική τραβάει ένα πρωτόγνωρο για την ιστορία της δρόμο εσωστρέφειας, και η Κίνα ηγείται συστηματικά στην τεχνολογία, αλλά και σε σχηματισμούς του Παγκόσμιου Νότου.