Η αμηχανία είναι τόσο συχνή συνθήκη σε καθημερινές συναναστροφές, που «δικαίως» διεκδικεί να γίνει γίνει αντικείμενο ξεχωριστής μελέτης από ψυχολόγους σε όλο τον κόσμο.

Από τις διαπραγματεύσεις για τον μισθό μας έως τις αμήχανες παύσεις σε συζητήσεις που πήγαν στραβά, όλοι κάποια στιγμή θα βρεθούμε σε κάποια άβολη κοινωνική συγκυρία. Όσο για τον χώρο εργασίας, ανάλογα με το περιβάλλον τέτοιες «εκπλήξεις» μπορούν να γίνουν μέρος της καθημερινότητας.

Πολλοί προτιμούν να αντιμετωπίζουν την αμηχανία με ένα σιωπηρό χαμόγελο. Κάποιοι γελούν, ακόμα κι όταν δεν υπάρχει τίποτα αστείο, προσπαθώντας να περάσουν το μήνυμα πως όλα είναι καλά. Θέλουν να παραμείνουν φιλικοί και ευχάριστοι. Ίσως μάλιστα υπερβολικά ευχάριστοι, όπως σχολιάζουν ειδικοί.

Αντίθετα αποτελέσματα

Το πρόβλημα με την υπερβολική ευγένεια είναι ότι – αντί να βοηθά – ενισχύει την αμηχανία, σημειώνουν ειδικοί, εξηγώντας πως οι άνθρωποι είναι κοινωνικά εξελιγμένοι ώστε να μπορούν να «διαβάσουν» εύκολα τα συναισθήματά μέσα από τα μη λεκτικά σημάδια, όπως ο τόνος της φωνής ή η γλώσσα του σώματος. Όταν επομένως κάποιος επιχειρεί να καλύψει την πραγματικότητα με κενά περιεχομένου κομπλιμέντα ή ψεύτικα χαμόγελα, αυτό δεν περνά απαρατήρητο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: η γενικόλογη επιβράβευση τύπου «μπράβο!» που στην ουσία δεν προσφέρει καμία ουσιαστική ανατροφοδότηση σε έναν υπάλληλό μας, που θα καταλάβει ότι δεν έχουμε προσέξει καν τη δουλειά του και το αίσθημα που τελικώς θα καλλιεργηθεί θα είναι αυτό της δυσπιστίας.

Σε περιβάλλοντα όπου η υπερβολική ευγένεια έχει γίνει ο κανόνας, το να εισάγει κανείς μια κουλτούρα ειλικρίνειας απαιτεί στρατηγική. Ψυχολόγοι προτείνουν τρεις απλές προσεγγίσεις που μπορούν να βελτιώσουν τη συνθήκη αλήθειας στο γραφείο:

1. Αμφισβητήστε την «κουλτούρα της ευγένειας»

Αναρωτηθείτε: Απολαμβάνουν πραγματικά όλοι γύρω σας αυτή την προσποιητή ατμόσφαιρα ή απλώς τη διατηρούν επειδή έτσι κάνουν όλοι; Αν κανείς δεν μιλήσει ανοιχτά, δημιουργείται το φαινόμενο της «πλουραλιστικής άγνοιας»: όλοι νομίζουν πως οι άλλοι είναι υπέρ της υπερβολικής ευγένειας, ενώ στην πραγματικότητα κανείς δεν την θέλει. Ξεκινήστε μια συζήτηση με προτάσεις για εναλλακτικούς τρόπους ανατροφοδότησης. Παραδείγματος χάριν, πριν από μια παρουσίαση, προτείνετε: «Τι θα λέγατε να γράψουμε όλοι τρία συγκεκριμένα πράγματα που θα μπορούσαν έχουν περιθώρια βελτίωσης και τρία που αξίζει να παραμείνουν ως έχουν;»

2. Δώστε συγκεκριμένο feedback

Αποφύγετε τις γενικεύσεις. Δεν βοηθά κανέναν να του πείτε απλώς «ήταν καλή η παρουσίασή σου». Αντίθετα, πείτε τι ακριβώς λειτούργησε ή όχι: «Το περιεχόμενο ήταν ενδιαφέρον, αλλά η γλώσσα ήταν γεμάτη τεχνικούς όρους που δυσκόλεψαν την κατανόηση.» Το ίδιο ισχύει και για τα θετικά σχόλια. Η στοχευμένη αναγνώριση κάνει τον υπάλληλο να νιώθει πως εκτιμήθηκε ουσιαστικά – και όχι τυπικά.

3. Ξεκινήστε με ουδέτερα ζητήματα

Η μετάβαση από την ευγένεια στην ειλικρίνεια δεν χρειάζεται να γίνει απότομα. Ξεκινήστε από μικρά, «ασφαλή» θέματα – π.χ. προτάσεις για το τι χρειάζεται να υπάρχει στο ψυγείο του γραφείου. Με αυτόν τον τρόπο, η ομάδα εξοικειώνεται με την ιδέα του να εκφράζει ειλικρινά της απόψεις της, κι όταν έρθει η ώρα για πιο δύσκολα ζητήματα, το έδαφος θα είναι ήδη προετοιμασμένο.

Η ειλικρίνεια απαιτεί χρόνο και, αν θέλετε να βοηθήσετε να αλλάξει η κουλτούρα υπερβολικής ευγένειας στον χώρο εργασίας σας, χρειάζεται επιμονή και υπομονή. Οι κοινωνικοί κανόνες δεν αλλάζουν από τη μία μέρα στην άλλη — αλλά όταν αυτό συμβαίνει, το αποτέλεσμα είναι ένα πιο αυθεντικό, αξιόπιστο και υγιές εργασιακό περιβάλλον.