Ο πρόεδρος του ΣΕΒ Σπύρος Θεοδωρόπουλος, ο διευθύνων σύμβουλος της Παπαστράτος Γιώργος Μαργώνης, ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας Θεόδωρος Τρύφων και ο διευθύνων σύμβουλος της υπεραιωνόβιας ΚΥΚΝΟΣ Αχιλλέας Αγγελόπουλος μιλούν στην Οικονομική Επιθεώρηση για τις προκλήσεις της ελληνικής βιομηχανίας και τους αναγκαίους μετασχηματισμούς που πρέπει να επιτευχθούν για να ανταποκριθεί σε ένα κόσμο που αλλάζει ραγδαία και ριζικά. 

Σε μια εποχή γεμάτη γεωπολιτικές εντάσεις, ενεργειακή αστάθεια, έναν εμπορικό πόλεμο σε κλιμάκωση και τεχνολογικές ανατροπές, η ελληνική βιομηχανία καλείται όχι μόνο να προσαρμοστεί, αλλά να διατηρήσει και μία ανοδική πορεία, διευρύνοντας το αποτύπωμά της στην ελληνική οικονομία. Είναι όμως αυτό εφικτό; Η μετατόπιση των προτεραιοτήτων της Ευρώπης, ο κίνδυνος μίας ευρωπαϊκής ύφεσης και η εμπορική πίεση απ’ τους δασμούς που επιβάλλουν οι ΗΠΑ, αλλάζοντας τους όρους του ανταγωνισμού σε όλες τις αγορές, κινδυνεύουν να εκτροχιάσουν τον εθνικό στόχο −να φτάσει δηλαδή η βιομηχανία να συνεισφέρει ως το 2030 το 20% του ΑΕΠ μας− και παράλληλα και την αναπτυξιακή προσπάθεια της ίδιας της χώρας. Το χάσμα ήδη είναι μεγάλο, αν και εξακολουθεί να κλείνει. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΙΟΒΕ, το ΑΕΠ της Ελλάδας το 2023 ανήλθε σε 225 δισ. ευρώ, με τον βιομηχανικό τομέα να καταγράφει Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία ύψους 27,4 δισ. ευρώ, το υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας, αλλά σαφώς μικρότερο έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Βέβαια οι επενδύσεις στη βιομηχανία αυξήθηκαν σταθερά από το 2018, φτάνοντας το 19,5% της συνολικής Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας, ενώ οι εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων σχεδόν διπλασιάστηκαν μέσα σε έξι χρόνια, από 25,8 δισ. ευρώ το 2017 σε 46,9 δισ. ευρώ το 2023. 

Οι προκλήσεις όμως αυξάνονται. Η ελληνική βιομηχανία αντιμετωπίζει ισχυρές πιέσεις στο πεδίο της ανταγωνιστικότητας, τόσο λόγω του υψηλού κόστους παραγωγής όσο και της υστέρησης σε τεχνολογική καινοτομία. Σε αυτό το τοπίο, τα νέα ψηφιακά εργαλεία −και ιδιαίτερα οι εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI)− αναδεικνύονται ως καταλύτης μετασχηματισμού. Από την αυτοματοποίηση της παραγωγής μέχρι την πρόβλεψη της ζήτησης και τη βελτιστοποίηση εφοδιαστικών αλυσίδων, η AI ανοίγει νέους ορίζοντες. Πώς μπορεί λοιπόν η ελληνική βιομηχανία να αξιοποιήσει αυτή τη συγκυρία και να χτίσει ένα ανταγωνιστικό, τεχνολογικά ώριμο μέλλον;

Αναγκαιότητες 

Για τον πρόεδρο του ΣΕΒ και πρόεδρο του Ομίλου Bespoke SGA κ. Σπύρο Θεοδωρόπουλο το ρευστό διεθνές περιβάλλον καθιστά ακόμα πιο αναγκαία τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας τόσο σε επίπεδο βιομηχανίας όσο και χώρας. «Η βιομηχανία θα αντεπεξέλθει και των νέων προκλήσεων, ακόμα και ενός παγκόσμιου εμπορικού πολέμου. Βέβαια εκεί θα εξαρτηθεί απ’ την κατάσταση κάθε κλάδου και κάθε εταιρείας. Υπάρχουν κάποιοι που μπορούν να πριμοδοτηθούν λόγω της διαμορφωθείσας κατάστασης, όπως η αμυντική βιομηχανία, υπάρχουν κι αυτοί που απευθύνονται στον καταναλωτή. Για παράδειγμα το θέμα της επιβολής δασμών απ’ τις ΗΠΑ θεωρώ ότι θα επηρεάσει εξ αντανακλάσεως τη δραστηριότητα της ελληνικής βιομηχανίας, ούτως ή άλλως οι εξαγωγές μας εκεί δεν είναι μεγάλες. Ένα πλήγμα όμως στην ευρωπαϊκή οικονομία θα επηρεάσει σαφώς περισσότερο», εκτιμά. «Οπότε το ζήτημα της ανταγωνιστικότητας σήμερα γίνεται ίσως πιο αναγκαίο. Αυτό είναι και ένας κανόνας που ακολουθεί το επιχειρείν: όσο πιο σκληρές είναι οι συνθήκες, τόσο περισσότερο έχει αξία η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας. Και για να το πετύχεις αυτό, σαφώς η ίδια η επιχείρηση πρέπει να λάβει μέτρα, αλλά και το κράτος πρέπει να προχωρήσει αποφασιστικά βελτιώνοντας και επιταχύνοντας τις διαδικασίες στον δημόσιο τομέα και τη δικαιοσύνη. Διότι αυτά τα τρία −παραγωγικότητα, δημόσιο και δικαιοσύνη− αποτελούν τους κρίσιμους παράγοντες για να βελτιωθεί τελικά η ανταγωνιστικότητά σου. Προσωπικά, η ελπίδα μου είναι ότι η τεχνητή νοημοσύνη τελικά μπορεί να βοηθήσει και να μας βγάλει απ’ τις διαχρονικές αγκυλώσεις και στους τρεις πυλώνες! Αυτό σημαίνει πως πρέπει να την υιοθετήσουν τόσο ο ιδιωτικός όσο και ο δημόσιος τομέας. Όπως η φοροδιαφυγή δεν θα πιανόταν χωρίς την πρόοδο της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, έτσι και η AI μπορεί να βοηθήσει στον δημόσιο τομέα και περισσότερο ακόμα στη δικαιοσύνη. Αλλάζει όλη την εικόνα… » 

Ο κ. Θεοδωρόπουλος επαναλαμβάνει το αίτημα για τη σύναψη ενός «νέου κοινωνικού συμβολαίου» που, όπως εκτιμά, θα δώσει ώθηση τόσο στην ανάπτυξη της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων συνολικά, όσο και στην ευημερία των εργαζομένων. Οι μεν πρώτες θα μπορούν να λειτουργήσουν πιο ευέλικτα σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, οι δεύτεροι να λάβουν μεγαλύτερους μισθούς ή συνολικά απολαβές με την εργασία τους. «Πιστεύω ότι το θέμα του κοινωνικού συμβολαίου είναι κάτι το οποίο θα ωριμάσει και κάποια στιγμή θα ανοίξει. Οι ανάγκες τόσο των επιχειρήσεων όσο και των εργαζομένων έχουν αλλάξει σημαντικά. Το ζητούμενο σήμερα όχι μόνο μιας χώρας αλλά και μιας επιχείρησης και ενός νοικοκυριού είναι ότι πρέπει να παράγουμε, γιατί έτσι θα αυξήσουμε τα έσοδά μας. Και για να είμαι σαφής, οι απολαβές των εργαζομένων πρέπει να αυξηθούν. Ευημερούσα κοινωνία δεν υπάρχει όταν ο μισθός “τελειώνει” 17-18 του μήνα», λέει ο κ. Θεοδωρόπουλος.  

Οι προκλήσεις όμως, όπως εξηγεί, για την επίτευξη του εθνικού στόχου που έχει τεθεί ώστε η βιομηχανία να συνεισφέρει το 20% του ΑΕΠ ως το 2030, είναι και άλλες. «Κάθε χρόνο κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά η αλήθεια είναι πως πρέπει να δημιουργήσουμε εργαλεία που θα βοηθήσουν μετά το πέρας ισχύος του Ταμείου Ανάκαμψης. Κι αυτό είναι σημαντικό. Ο στόχος, για να επιτευχθεί, πρέπει να αυξάνονται οι επενδύσεις, η παραγωγή. Και για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει −και μπορούν να γίνουν−, και μικρότερες παρεμβάσεις, που όμως έχουν ουσία. Οι υπεραποσβέσεις, για παράδειγμα, τις οποίες έχουμε προτείνει στην κυβέρνηση, είναι ένα τέτοιο μέτρο. Τα οφέλη που μπορούν να φέρουν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα είναι πολύ πιο μεγάλα από μία πρόσκαιρη δημοσιονομική πίεση. Επίσης μια αναγκαία δεύτερη παρέμβαση είναι η χωροθέτηση και η χωροταξία. Δυστυχώς σήμερα, εάν δεν μπεις σε μία οργανωμένη Βιομηχανική Περιοχή, που δυστυχώς πλέον δεν υπάρχουν οικόπεδα εκεί, και πας να χτίσεις απ’ το μηδέν έμπλεξες. Γίνονται τώρα παρεμβάσεις μέσω της χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκαμψης να δημιουργηθούν τέτοιοι χώροι, αλλά αυτό αφορά το μέλλον. Πιθανόν να πρέπει να δούμε πιο άμεσα το ζήτημα των περίπου 1.000 εργοστασίων-φαντασμάτων που υπάρχουν σήμερα στη χώρα. Γενικά πιστεύω ότι μπορούν να υπάρξουν πολλά μικρά πράγματα που μπορούν να γείρουν θετικά τη ζυγαριά», επισημαίνει. Εξάλλου, όπως λέει, «για να έρθουν οι ξένοι να επενδύσουν στην Ελλάδα, θέλουν να δουν πρώτα τους Έλληνες να επενδύουν. Κι αυτό πρέπει να το αντιληφθούν όλοι…» 

Η φαρμακοβιομηχανία 

Εάν κάποιος κλάδος σήμερα σέρνει το «άρμα» των παραγωγικών επενδύσεων στη χώρα, αυτός είναι η φαρμακοβιομηχανία. «Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία υλοποιεί σήμερα ένα πρόγραμμα επενδύσεων που αγγίζει έως το 2026 τα 1,6 δισ. ευρώ και αφορά όχι μόνο στην αναβάθμιση των υφιστάμενων υποδομών, αλλά και στη δημιουργία 10 νέων εργοστασίων και 14 νέων ερευνητικών μονάδων», λέει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας και διευθύνων σύμβουλος της ELPEN κ. Θεόδωρος Τρύφων.  Κεντρικό σημείο αυτής της αναπτυξιακής δυναμικής είναι το πρόγραμμα επενδυτικού clawback, το οποίο λειτούργησε ως καταλύτης για την απελευθέρωση επενδυτικών κεφαλαίων και τη στοχευμένη ενίσχυση της παραγωγικής βάσης του κλάδου. Εν ολίγοις ένα μικρό μέρος των αναγκαστικών επιστροφών που θα έκανε η φαρμακοβιομηχανία στο δημόσιο στο πλαίσιο του Clawback & Rebate συμψηφίστηκε με επενδυτικές δαπάνες που έκαναν οι φαρμακοβιομηχανίες. 

Η κλίμακα και ο αντίκτυπος αυτών των επενδύσεων είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά, όπως δείχνει και σχετική μελέτη του ΙΟΒΕ: «Η συνολική πολλαπλασιαστική επίδραση των επενδύσεων αυτών αντιστοιχεί στο 130% της επενδυτικής δαπάνης. Η υλοποίησή τους οδηγεί στη δημιουργία 5.500 υψηλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας, ενώ η ολοκλήρωσή τους θα διασφαλίσει επίσης την κάλυψη του 70% των φαρμακευτικών αναγκών της χώρας».​ Με άλλα λόγια πρόκειται για έναν στρατηγικό μετασχηματισμό, που δεν αφορά απλώς τον φαρμακευτικό τομέα, αλλά ολόκληρο το παραγωγικό και ερευνητικό οικοσύστημα της Ελλάδας.

Ο κ. Τρύφων επισημαίνει πως, για να διατηρηθεί και να ενισχυθεί αυτή η αναπτυξιακή πορεία, απαιτούνται επιπλέον θεσμικές παρεμβάσεις: «Χρειάζονται περισσότερα στοχευμένα κίνητρα από την πολιτεία για έρευνα και ανάπτυξη, μείωση της γραφειοκρατίας, φοροαπαλλαγές, καθώς και μέτρα για την αντιμετώπιση του υψηλού κόστους ενέργειας».​ Επιπλέον, δίνει έμφαση στον ρόλο της επιχειρηματικής στρατηγικής, λέγοντας ότι απαραίτητη είναι και η διάθεση των ίδιων των επιχειρήσεων «…να επιδιώκουν με συνέργειες, εξειδικεύσεις και το κατάλληλο ρίσκο τη διεύρυνση των δραστηριοτήτων τους, με στόχο την παραγωγή προϊόντων προστιθέμενης αξίας».​

Ο ίδιος πάντως δεν παραβλέπει τις εξωτερικές προκλήσεις που διαμορφώνει το παγκόσμιο σκηνικό. Σε ερώτηση για τις γεωπολιτικές εντάσεις και την επίδρασή τους στη δυναμική του κλάδου, απαντά με ρεαλισμό: «Η πρόσφατη επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ βρίσκει την Ευρώπη σε μια φάση μετασχηματισμού. Το επενδυτικό κενό της τελευταίας εικοσαετίας επηρέασε την καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών αναδεικνύοντας την ανάγκη επαναπατρισμού της παραγωγής».​ Η παρατήρησή του αγγίζει μια κρίσιμη παράμετρο: την ανάγκη στρατηγικής αυτάρκειας της Ευρώπης, στην οποία ο φαρμακευτικός τομέας μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο ως κλάδος υψηλής προστιθέμενης αξίας.

Ωστόσο, προειδοποιεί για τον αντίκτυπο της εμπορικής πολιτικής των ΗΠΑ και τις πιθανές υφεσιακές συνέπειες στην ευρωπαϊκή και ελληνική οικονομία: «Δεν χωράει αμφιβολία πως η επιμονή της πολιτικής του προέδρου Τραμπ στο ζήτημα των δασμών οδηγεί την ευρωπαϊκή οικονομία σε έναν υφεσιακό κύκλο, δυσχεραίνοντας το επενδυτικό πλαίσιο σε επίπεδο κονδυλίων και κινήτρων. Είναι επομένως ξεκάθαρο πως, εάν παραμείνει το συγκεκριμένο πλαίσιο, θα επηρεαστεί εξ αντανακλάσεως και η δυναμική της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας».​

Πρόκειται για μια ψύχραιμη, αλλά σαφή επισήμανση: η ελληνική φαρμακοβιομηχανία, αν και εξαιρετικά δραστήρια, δεν είναι ανεπηρέαστη από τις διεθνείς αναταράξεις. Η διατήρηση της ανοδικής της πορείας προϋποθέτει τη σταθερότητα του επενδυτικού περιβάλλοντος και την εγχώρια στήριξη μέσω μεταρρυθμίσεων.

Η καινοτομία

Στο νέο διεθνές σκηνικό πάντως η καινοτομία και η τεχνολογία αποτελούν βασικά «όπλα» για τη βελτίωση της θέσης της ελληνικής βιομηχανίας, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Παπαστράτος κ. Γιώργο Μαργώνη, προτάσσοντας το παράδειγμα του μετασχηματισμού της ίδιας της ιστορικής καπνοβιομηχανίας. 

«Η ελληνική βιομηχανία καλείται να προσαρμοστεί σε ένα ταχύτατα μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον», εξηγεί, «το οποίο χαρακτηρίζεται από γεωπολιτική ρευστότητα, ενεργειακές προκλήσεις, καθώς και την επιτακτική ανάγκη για την προώθηση της βιωσιμότητας», σημειώνει. Με φόντο αυτή τη συγκυρία, το παράδειγμα της Παπαστράτος αποκτά ξεχωριστή αξία: «Ο μετασχηματισμός μας από μια παραδοσιακή καπνοβιομηχανία σε έναν καινοτόμο οργανισμό με επίκεντρο τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος αποδεικνύει έμπρακτα πως η στρατηγική επένδυση σε νέες τεχνολογίες, η ευελιξία και η εξωστρέφεια είναι οι κινητήριες δυνάμεις της βιομηχανίας του μέλλοντος».

Αυτή η μετάβαση δεν ήταν στιγμιαία· ήταν προϊόν στρατηγικής επιλογής, επιμονής και προσαρμοστικότητας. Όπως λέει χαρακτηριστικά: «Ο εκσυγχρονισμός, η καινοτομία και η προσήλωση σε ένα ξεκάθαρο όραμα είναι τα στοιχεία που εξασφαλίζουν ανθεκτικότητα και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ανάπτυξη».

Από τη θεωρία στην πράξη, όμως, η ελληνική επιχειρηματικότητα δεν παύει να δοκιμάζεται. Ο κ. Μαργώνης δεν προσπαθεί να ωραιοποιήσει την κατάσταση. Αντιθέτως, αναγνωρίζει τις σημαντικές προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν οι βιομηχανίες στη χώρα μας: «Η ενεργειακή κρίση και οι επιπτώσεις της, η υψηλή φορολόγηση των επιχειρήσεων, αλλά και η ανάγκη για επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης είναι κάποιες από τις βασικές προκλήσεις για τη βιομηχανία στην Ελλάδα».

Και καθώς η συζήτηση πηγαίνει στην ανάγκη προσέλκυσης επενδύσεων, γίνεται απολύτως σαφής: «Είναι προφανές ότι η προσέλκυση παραγωγικών επενδύσεων απαιτεί σταθερότητα, γρήγορες και αποτελεσματικές διαδικασίες, καθώς και ένα ανταγωνιστικό επενδυτικό περιβάλλον». Ωστόσο, επιμένει στο ότι η δράση των ίδιων των επιχειρήσεων μπορεί να υπερβεί τις αδυναμίες του συστήματος: «Η δική μας εμπειρία δείχνει πως ακόμα και αν το ευρύτερο πλαίσιο δεν είναι ιδιαίτερα ευνοϊκό, οι επιχειρήσεις, εφόσον έχουν σωστό προγραμματισμό, μπορούν να σχεδιάσουν μακροπρόθεσμα και να υλοποιήσουν μεγάλα επενδυτικά πλάνα, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας».

Η Παπαστράτος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της προσέγγισης. Ο Γιώργος Μαργώνης απαριθμεί με σαφήνεια το επενδυτικό αποτύπωμα της εταιρείας: «Τα τελευταία οκτώ χρόνια έχουμε επενδύσει περισσότερα από 700 εκατ. ευρώ, ενισχύοντας την παραγωγική δυναμικότητα και τη διεθνή μας παρουσία». Δεν πρόκειται για επενδύσεις εσωστρεφούς χαρακτήρα· αντιθέτως, όπως τονίζει, «τα προϊόντα μας εξάγονται σε περισσότερες από 30 χώρες σε όλον τον κόσμο, με την αξία εξαγωγών να ξεπερνάει τα 300 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση. Το εργοστάσιό μας στον Ασπρόπυργο, ένα από τα τρία κέντρα της Philip Morris International στην Ευρώπη για την αποκλειστική παραγωγή θερμαινόμενων ράβδων καπνού για το IQOS, μας επιτρέπει να ενισχύσουμε σημαντικά το εξαγωγικό έργο της Ελλάδας συνολικά», επισημαίνει. 

Για φέτος η κατεύθυνση είναι σαφής και έχει οικολογικό πρόσημο: «Εστιάζουμε στη νέα επέκταση των υποδομών μας και στην ενεργειακή αναβάθμιση του εργοστασίου μας στον Ασπρόπυργο, με την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάνελ». Και συμπληρώνει με νόημα: «η στρατηγική μας παραμένει σταθερή: επενδύουμε στην προαγωγή της καινοτομίας, την ενίσχυση της βιωσιμότητας και την ανάπτυξη και εξέλιξη των ανθρώπων μας».

Διατροφή 

Στον κλάδο της βιομηχανίας των τροφίμων η προσέγγιση είναι ακόμα πιο πολυεπίπεδη πάντως. Κι αυτό διότι, όπως εξηγεί ο διευθύνων σύμβουλος της υπεραιωνόβιας ΚΥΚΝΟΣ κ. Αχιλλέας Αγγελόπουλος, αφενός η καινοτομία παραμένει κοινός παρανομαστής στις επιδιώξεις κάθε κλάδου ή τα αιτήματα για σταθερότητα στο θεσμικό πλαίσιο, ώστε οι επιχειρήσεις να μπορούν να σχεδιάζουν και να επενδύουν με ασφάλεια, εν τούτοις υπάρχει και η προϋπόθεση του πρωτογενούς τομέα που επίσης πρέπει να ενισχυθεί. 

«Ο καιρός που λειτουργούσαμε αυτόνομα, ανά χώρα, έχει περάσει ανεπιστρεπτί», δηλώνει ο κ. Αγγελόπουλος, εξηγώντας ότι πλέον οι διεθνείς εξελίξεις μεταφέρονται σχεδόν άμεσα στο τοπικό επίπεδο, ειδικά στο κομμάτι της ενέργειας και των πρώτων υλών. «Υπάρχει ένα ντόμινο όσον αφορά τις τιμές […] και αυτό επηρεάζει την επάρκεια αγαθών, αλλά και τις τιμές του τελικού καταναλωτή».

Ο ίδιος εκφράζει ανησυχία για την προσπάθεια υπερρύθμισης της αγοράς, που ξεκίνησε λόγω COVID, αλλά συνεχίζεται ακόμα: «Η συνεχής προσπάθεια υπερρύθμισης της αγοράς τέσσερα χρόνια μετά δημιουργεί περισσότερες στρεβλώσεις από τα οφέλη που μπορεί τελικά να αποφέρει».

Παράλληλα, επισημαίνει την ανάγκη για επενδύσεις σε υποδομές, φέρνοντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τη διαχείριση νερού στην Ηλεία: «Το νερό είναι δημόσιο αγαθό και πρέπει να έχει τη βέλτιστη διαχείριση. Δυστυχώς, όμως, υπάρχει αποποίηση ευθυνών και οι υποδομές δεν συντηρούνται όπως θα έπρεπε».

Για την ΚΥΚΝΟΣ, η σχέση με τον πρωτογενή τομέα δεν είναι συμπληρωματική, αλλά αλληλένδετη. «Εμείς με τους παραγωγούς μας είμαστε ακριβώς στο ίδιο οικοσύστημα. Είμαστε οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος», λέει χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας και τη στρατηγική της εταιρείας να στηρίζει τον πρωτογενή τομέα. «Έχουμε συμβολαιακή γεωργία, εξασφαλίζουμε την αγορά όλης της παραγωγής κάθε χρονιά, στηρίζουμε τους παραγωγούς στις δύσκολες στιγμές. Δίνουμε άτοκα ποσά για να ανανεώσουν τον εξοπλισμό τους με περίοδο αποπληρωμής 6-8 χρόνια», σημειώνει. Ωστόσο, δεν παραλείπει να καταδείξει και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι αγρότες: «Πρέπει να είναι παραγωγός, λογιστής, δικηγόρος, μηχανικός… Είναι πολλοί ρόλοι μαζί! Και ταυτόχρονα πρέπει να ανταπεξέλθουν και στη γραφειοκρατία. ΟΣΔΕ, ΕΛΓΑ, ΟΠΕΚΕΠΕ… τα προβλήματα είναι εκεί, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων».

Από εκεί και έπειτα ο στόχος για κάθε βιομηχανία τροφίμων, όπως και της ΚΥΚΝΟΣ, είναι η καινοτομία πάνω σε παραδοσιακές πρώτες ύλες που μπορούν να κάνουν τη διαφορά, αλλά και η εξωστρέφεια, που πλέον είναι αναγκαιότητα για τη βιώσιμη ανάπτυξη. 

Κλείνοντας, ο κ. Αγγελόπουλος υπογραμμίζει το αίτημα για σταθερότητα και προβλεψιμότητα από την Πολιτεία: «Είμαι υπέρ του σταθερού πλαισίου, των ξεκάθαρων κανόνων και του ελέγχου. Αλλά αλλάζουμε συνεχώς πράγματα…».