Απέχουμε, θεωρητικά τουλάχιστον, σχεδόν δυο χρόνια από τις επόμενες εκλογές κι όμως ήδη ένα από τα θέματα που συζητούνται στο δημόσιο διάλογο είναι η απειλή της πολιτικής αποσταθεροποίησης και κατ’ επέκταση της ακυβερνησίας. Ο λόγος είναι προφανής και προκύπτει από τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων. Ενώ πριν από δύο χρόνια είχαμε ένα πολύ ισχυρό κόμμα (τη ΝΔ), ένα μεσαίο (τον ΣΥΡΙΖΑ), ένα μικρομεσαίο (το ΠΑΣΟΚ) και μερικά μικρότερα −τα οποία λάμβαναν ποσοστά κάτω του 10%−, σήμερα η εικόνα που καταγράφεται στην πρόθεση ψήφου είναι εντελώς διαφορετική. Πολύ ισχυρό κόμμα δεν υπάρχει πια − η ΝΔ καταγράφει ποσοστά οριακά πάνω από το 20%, που την εντάσσουν πλέον στη χωρία των μεσαίων κομμάτων, μόνη της βέβαια, γιατί όλα τα άλλα, με βάση τα σημερινά τους ποσοστά, ανήκουν είτε στα μικρομεσαία (ΠΑΣΟΚ και Πλεύση Ελευθερίας) είτε στα μικρότερα.

Όλα αυτά δεν συνεπάγονται βεβαίως αυτόματα ότι μπαίνουμε σε φάση πολιτικής αποσταθεροποίησης. Προσωρινά είμαστε στη φάση της ρευστότητας − πιο έντονη από κάθε άλλη φορά, αν αναλογιστεί κανείς τις αυξομειώσεις των κομμάτων τους τελευταίους μήνες. Παραδείγματος χάριν η Ζωή Κωνσταντοπούλου, που σήμερα καταγράφει μονοψήφια διαφορά από τη ΝΔ, πριν από δυο μήνες είχε το πολύ 5%. Σχεδόν το 1/3 της σημερινής της δύναμης. Η Αφροδίτη Λατινοπούλου φαινόταν να καλπάζει διεκδικώντας διψήφιο ποσοστό και σήμερα είναι στο 3,5%. Ο ΣΥΡΙΖΑ επί Κασσελάκη (πριν από δέκα μήνες) πήρε στην ευρωκάλπη 15% και τώρα δίνει μάχη για το 5%. Ο δε Κασσελάκης, που ως αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να τον κρατήσει στη δεύτερη θέση, με το δικό του κόμμα σήμερα δίνει μάχη να πιάσει το 3%.

Και πάλι όμως το ερώτημα παραμένει: γιατί η πολιτική ρευστότητα ή τα πολλά μεσαία, μικρομεσαία ή μικρά κόμματα οδηγούν σε πολιτική αποσταθεροποίηση και σε πιθανή ακυβερνησία; Είναι αυτό κάποιο πολιτικό αξίωμα; Πόθεν προκύπτει;

Όντως, δεν πρόκειται περί αξιώματος. Δεν υπάρχει κανένας κανόνας που να λέει ότι μια χώρα δεν μπορεί να κυβερνηθεί επειδή δεν διαθέτει ένα πολύ ισχυρό κόμμα. Στην Ευρώπη, άλλωστε, έχουμε δει πολλές φορές να σχηματίζονται κυβερνήσεις συνεργασίας, στις οποίες το πρώτο κόμμα βρίσκεται λίγο πάνω από το 20%. Γιατί όχι και στην Ελλάδα σήμερα μετά από τόσα που έχουμε ζήσει σε διάφορες φάσεις της μεταπολίτευσης;

Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε! Αν επιχειρήσει να βάλει κανείς κάτω τα σημερινά δημοσκοπικά δεδομένα και να βρει πώς αυτά θα οδηγήσουν στον σχηματισμό βιώσιμης κυβέρνησης, θα απογοητευτεί οικτρά. Η ΝΔ, ως πρώτο κόμμα, αν πέσει κάτω από το 25%, βάσει του σημερινού εκλογικού νόμου δεν λαμβάνει καν το bonus των 20 εδρών, άρα ισχύει ουσιαστικά κατανομή εδρών με απλή αναλογική, πράγμα που σημαίνει ότι για να σχηματιστεί κυβέρνηση χρειάζεται να συνασπιστούν κόμματα που θα αθροίζουν τουλάχιστον 50%. Μιλάμε για προφανώς ανέφικτο στόχο, αν αναλογιστεί κανείς τα σημερινά πολιτικά δεδομένα.

Αν η ΝΔ, ως πρώτο κόμμα, πάρει το bonus, πάλι φαίνεται με βάση τα δημοσκοπικά δεδομένα πως θα χρειαστεί τουλάχιστον έναν ή και περισσότερους εταίρους − εκτός και αν φαντάζεται κανείς ότι θα συγκυβερνήσει με την Πλεύση Ελευθερίας. Ποιο κόμμα, όμως, θα λάβει την απόφαση να στηρίξει με την ψήφο του μια κυβέρνηση για τρίτη τετραετία με ανοιχτά θέματα όπως τα Τέμπη και πληγές όπως τις υποκλοπές; Εάν η συνεργασία αποτελούσε μόνο ζήτημα συνεννόησης σε εθνικά θέματα, οικονομική και κοινωνική πολιτική, ίσως αυτό να ήταν εφικτό. Με τη σύγκρουση όμως τόσο σφοδρή σε θέματα λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, γίνονται εξαιρετικά δύσκολα.

Οι προοπτικές πολιτικής σταθερότητας και κυβερνησιμότητας δεν αλλάζουν ούτε με άλλο πρώτο κόμμα, αφ’ ης δεν υπάρχει σήμερα πολιτικός χώρος γύρω από τον οποίο να διαμορφώνονται δυνατότητες ευρύτερων συναινέσεων. Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς πώς θα διαμορφωθούν τέτοιες συνθήκες και θα αναζητηθούν τέτοιες δυνατότητες το επόμενο διάστημα. Είναι, ωστόσο, υποχρέωση των κομμάτων να λάβουν σοβαρά υπόψη τους ότι η χρησιμότητά τους περνάει εκ των πραγμάτων μέσα από αυτή την αναζήτηση.