Συζητήθηκε, λοιπόν, παραμονές Μεγάλης Βδομάδας το «καυτό» (κατά το δημοσιογραφικό στερεότυπο) ζήτημα της συμβατότητας ή μη με το Σύνταγμα, και δη με το εμβληματικό (όπως και να το δει κανείς) άρθρο 16Σ., του νόμου 5094/24. Με τον οποίο θεσπίστηκε η δυνατότητα λειτουργίας «μη-κρατικών, μη-κερδοσκοπικών ΑΕΙ» ενδεδυμένων την μορφή sui generis ΝΠΠΕ/Νομικών
Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, ως παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων.

Άγιες ημέρες, οπότε ας μην επιτείνουμε το σασπένς! – που δεν αφορά άλλωστε μόνον τους προσφεύγοντες, τους αντιτιθέμενους στην διάσπαση του δημόσιου μονοπωλίου στην Ανώτατη Εκπαίδευση, τους ιδεολογικά ή πάλιν αξιολογικά ανησυχούντες για την ανεξαρτησία των AEI από εξωτερικές παρεμβάσεις (εγγυήσεις ανεξαρτησίας: βλέπουμε το σκηνικό Τραμπικής διεκδίκησης σε Χάρβαρντ, Κολούμπια ή ΜΙΤ…), ή πάλι τους απειλούμενους επιχειρηματικά με επίταση του ανταγωνισμού (σημερινά ιδιωτικά Κολλέγια, που βλέπουν ότι θα μεταταγούν σε «παρόχους δεύτερης κατηγορίας»).

Ούτως ή άλλως η απόφαση του ΣτΕ σε τέτοιας νομικής, πρακτικής, ιδεολογικής αλλά και … πολιτικής βαρύτητας ζήτημα έχει κάθε δυνατότητα να τραβήξει σε βάθος χρόνου – κι ας είναι πολύ δουλεμένες οι εισηγήσεις ενώπιον της Ολομέλειας. Ενώ πρόσθετη «βοήθεια» προς την ίδια κατεύθυνση της χρονοτριβής θα παρείχε η – ήδη συζητηθείσα, μην στρουθοκαμηλίζουμε – δυνατότητα υποβολής προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης/Λουξεμβούργο. (Εδώ, βέβαια, υπάρχει ένας ύφαλος. Η προηγούμενη νομολογία του ΣτΕ, εκείνη που «χρειάστηκε» να διατυπωθεί όταν κρίνονταν τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων Κολλεγίων με δικαιόχρηση και πιστοποίηση από αλλοδαπά ΑΕΙ, έκανε την διάκριση από την ακαδημαϊκή ισοτιμία με σκέψεις/ επιχειρήματα που περιλαμβάνουν βαριές διατυπώσεις. (Όπως, άλλως, περιλαμβάνει και το ίδιο το άρθρο 16Σ).

Υπάρχει, λοιπόν, όπως και να το κάνουμε ένα ζήτημα δικαστικού γοήτρου, να «χρειαστεί» το ΣτΕ την επικουρία του ΔΕΕ προκειμένου να αποφανθεί. Θα ήταν άκομψο να σκεφθεί κανείς ότι – με δεδομένη την πολιτική εκρηκτικότητα του θέματος – το ΣτΕ θα λάμβανε αυτή την παράμετρο υπόψη του. Πλην όμως υπάρχει και μια άλλη, πιο άμεση/πιο πρακτική: αν η Κυβέρνηση προχωρήσει τώρα τις άδειες των 13 αλλοδαπών ΑΕΙ που υπέβαλαν φακέλους βάσει του ν.5094/24, και συνεπώς αυτές εκδοθούν (οπότε λογικά θα άρχιζαν ετοιμασίες για το ακαδημαϊκό έτος 2025-26, όχι; άλλωστε γι’ αυτό δόθηκε και διευκολυντική διέξοδος για στέγαση των τμημάτων που θα δημιουργηθούν σε εγκαταστάσεις συγγενών δραστηριοτήτων…), τι θα γίνει άμα οι σχετικές διοικητικές πράξεις προσβληθούν με άλλες/νεότερες προσφυγές; Τότε, μια εκκρεμότητα λόγω προδικαστικού ερωτήματος στο Λουξεμβούργο θα έδινε πολύ πιο κομψό περιθώριο διάσκεψης/spatium deliberandi. Ενώ σιγά-σιγά θα ροκανίζεται και ο χρόνος μέχρι τις επόμενες εκλογές (οψέποτε). Aλλά και θα ‘χει δρομολογηθεί, δια της βασιλικής οδού της συνταγματικής αναθεώρησης, η προσαρμογή του
άρθρου 16 Σ . θαχουν διαφανεί οι προθέσεις των πολιτικών δυνάμεων (λέγε με ΠΑΣΟΚ: εδώ θα κριθεί η όλη ιστορία, όσο κι αν η καραμανλική αργόσυρτη
αναθεωρητική διαδικασία παραπέμπει στην επόμενη Βουλή). Θα έχει συνολικά μετρηθεί η υπό συνθήκες 2025 «ωρίμανση» της κοινής γνώμης.

Όλα αυτά, είναι στοιχεία που υπό ομαλές συνθήκες κοινωνικής, θεσμικής και πολιτικής ζωής μόνο σε ένα βαθύτερο επίπεδο θα φιλοξενούνταν στην ενώπιον του ΣτΕ κρίση του θέματος των – να τα λέμε όπως το αποκαλεί η κοινή γνώμη – ιδιωτικών Πανεπιστημίων. (Σε ένα ακόμη βαθύτερο επίπεδο, παρακολουθείται και η εξέλιξη στις ΗΠΑ. Με την απόσυρση όχι απλώς κρατικών κονδυλίων, αλλά και με την επίσειση άρσης του αφορολόγητου ιδρυμάτων με κραταιά οικονομική υπόσταση – Harvard, MIT – να φωτίζει δυσάρεστα την υπόθεση της πανεπιστημιακής ανεξαρτησίας).

Βλέποντας ήδη τον ύφαλο να διαφαίνεται κάτω από το κύμα, ο Πρόεδρος του ΣτΕ Μιχάλης Πικραμένος τόνισε ότι η απόφαση του Δικαστηρίου θα στηριχθεί σε διεξοδική, επιστημονική ανάλυση – προετοιμασία, ήδη, για ενδιαφέρουσα και δομημένη αιτιολόγηση! – που θα λαμβάνει υπόψη «όλες τις επιστημονικές απόψεις που έχουν εκφρασθεί για το θέμα». Άμα θυμηθεί κανείς την αρθρογραφική παρέμβαση Βασίλη Σκουρή-Βαγγέλη Βενιζέλου η οποία «ανέβασε» το ζήτημα με την τοποθέτησή του σε περιβάλλον πολυεπίπεδου συνταγματισμού/ «επαυξημένου Συντάγματος» στο οποίο λειτουργούμε με βάση το άρθρο 28Σ («Ευρωπαϊκή ρήτρα» ή «πατέντα Ευρυγένη») που επιτάσσει προσαρμογή της εγχώριας έννομης τάξης στις υποχρεώσεις που απορρέουν από το σύστημα της Ενωσιακής, αλλά κι άμα διεξέλθει την ενώπιον του ΣτΕ επιχειρηματολογία των προσφευγόντων για αντισυνταγματικότητα του ν.5094/24, διαπιστώνει ότι η κρίση του ΣτΕ μόνον
απλή δεν θα είναι.

Την συνεκτικότερη – και ανοιχτή στον γενικό αναγνώστη – παρουσίαση της συζήτησης στην Ολομέλεια του ΣτΕ μπορεί να αναζητήσει κανείς στου Γ. Γούλα την κάλυψη στο ΝBDaily. Εδώ να σταθούμε στο «δίχτυ ασφαλείας» που άπλωσε ο εκ των υποστηρικτών της άποψης περί αντισυνταγματικότητας Γιάννης Τασόπουλος (εκπροσώπησε την ΠΟΣΔΕΠ, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο ΕΚΠΑ), ο οποίος , αφού χαρακτήρισε «απαράδεκτο» το να «ξαναγραφεί το Σύνταγμα στο όνομα δυναμικής ερμηνείας του», διατύπωσε την άποψη ότι «αν είναι να ανατραπεί ο πυρήνας του άρθρου 16Σ. αυτό θα
πρέπει να γίνει μόνο μέσω απόφασης του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Ο καθηγητής Διοικητικού Δικαίου στο ΕΚΠΑ Πάνος Λαζαράτος στάθηκε στην αυστηρότητα της διατύπωσης του άρθρου 16 σε τρία πάντως σημεία – και τα τρία αναδίδουν την αδρότητα του «Συντάγματος Καραμανλή» – , όπου η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται «αποκλειστικά» από Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, όπου οι καθηγητές «πρέπει να είναι δημόσιοι λειτουργοί» όπου «απαγορεύεται απολύτως η ίδρυση ανωτάτων σχολών από ιδιώτες». Γι αυτόν, «δεν επιτρέπεται να πάμε πέρα από το γράμμα του νόμου» . Πέραν αυτού, όμως, επί της ουσίας οι εγγυήσεις ανεξαρτησίας και ακαδημαϊκής ελευθερίας απειλούνται (ακόμη κι αν παρακαμφθεί ο σκόπελος του «απαγορεύεται απολύτως» με την αναφορά ότι τα ΝΠΠΕ του ν.5094/24 δεν «ιδρύονται», απλώς μεταφέρονται/εισάγονται στην Ελληνική πραγματικότητα.

Αντίστοιχα, ο Ξενοφών Κοντιάδης – που κι αυτός έχει αρθρογραφήσει διεξοδικά στην δημόσια συζήτηση – Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Πάντειο και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου ζήτησε να μην γίνει ερμηνευτικό άλμα. Το οποίο, μάλιστα, θα αγνοούσε «την στέρεα, διαχρονική και ορθή νομολογία» του ΣτΕ. Θέτοντας έτσι ευγενικά το ΣτΕ του σήμερα στην κρίση της προϊστορίας του…

Όπως κι όπου κι αν καταλήξει το θέμα, βέβαιο είναι ότι θα διεκδικήσει και τα φώτα του πολιτικού προσκηνίου αλλά και την κυριαρχία στην συζήτηση για την συνταγματική αναθεώρηση. Με το καημένο, λησμονημένο άρθρο για τον ρόλο του Κράτους στην εθνική οικονομία «για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος» να αχνοχαμογελά από το βάθος της σκηνής).