Καθώς η καθημερινότητά μας αλλάζει μέσα από τoν διαρκή ψηφιακό μετασχηματισμό, η τεχνητή νοημοσύνη λειτουργεί ως καταλύτης για την καθολική μετάβαση από τον δισδιάστατο ψηφιακό κόσμο στην τρισδιάστατη πραγματικότητα. Ο Άλβιν Γκρέιλιν, συγγραφέας, επενδυτής, διεθνώς αναγνωρισμένος πρωτοπόρος της τεχνολογίας και αντιπρόεδρος της HTC παγκοσμίως, μοιράστηκε τις σκέψεις του στην Οικονομική Επιθεώρηση για το μέλλον της ΑΙ, τις επενδύσεις τεχνολογικών κολοσσών στο μετασύμπαν (metaverse), αλλά και τον ρόλο της ΑΙ στον ψηφιακό μετασχηματισμό του σύγχρονου κόσμου.

Διευρύνοντας την ανάλυσή του στο πεδίο της ψηφιακής γεωπολιτικής, ο Γκρέιλιν στρέφεται ενάντια στον εντεινόμενο τεχνολογικό ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας, προκρίνοντας μια εναλλακτική πορεία συνεργασίας. Όπως δηλώνει, είναι ζωτικής σημασίας ένα πλαίσιο «παγκόσμιας συμφωνίας», που θα ενισχύσει τον διαμοιρασμό της γνώσης και θα προωθήσει την κοινή πορεία προς το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης.

Τεχνητή νοημοσύνη και γεωπολιτικός ανταγωνισμός

Σε πρόσφατο άρθρο σας, στο MIT Technology Review, τονίσατε ότι η συνεργασία ΗΠΑ-Κίνας στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε να ωφελήσει και τις δύο χώρες, αλλά και την ευρύτερη διεθνή κοινότητα. Πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτή και ποια βήματα θα πρέπει να ακολουθήσουν οι δύο κυβερνήσεις;

Η πραγματικότητα είναι ότι οι περισσότερες περιπτώσεις χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι στρατιωτικές και η πλειονότητά τους αποσκοπεί στην επίλυση των καθημερινών μας προβλημάτων κάνοντάς μας πιο παραγωγικούς ή φτάνοντας σε επιστημονικές ανακαλύψεις. 

Από την άλλη πλευρά, τελευταία επικρατεί μια συζήτηση σχετικά με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για τη δημιουργία όπλων ή την πρόκληση ζημιών. Νομίζω ότι οι ΗΠΑ ανησυχούν περισσότερο για αυτή την εκδοχή απ’ ό,τι η Κίνα, αλλά δημιουργείται μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία και στις δύο πλευρές όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να μιλούν για αυτή την πιθανότητα. Συνεπώς νομίζω ότι πρέπει να διαχωρίσουμε αυτές τις δύο κατευθύνσεις, δηλαδή τη χρήση της ΑΙ για την άμυνα και την ασφάλεια ή για παραγωγικούς λόγους.

Ωστόσο, δείτε τι συνέβη πρόσφατα με την πλατφόρμα DeepSeek: Παρόλο που πρόκειται για ιδιωτική εταιρεία, μοιράστηκαν αυτή την τεχνολογία, τον κώδικα και λεπτομερή έγγραφα σχετικά με το πώς την κατασκεύασαν, δηλαδή η κινεζική κυβέρνηση επέτρεψε να συμβεί κάτι τέτοιο. Ουσιαστικά αυτή η κίνηση αποτελεί μια πρόθεση συνεργασίας από την πλευρά της Κίνας. Νομίζω όμως ότι οι ΗΠΑ είδαν αυτό το μήνυμα με λάθος τρόπο, δηλαδή κάπως σαν «πλησιάζουν και πρέπει να κινηθούμε πιο γρήγορα και να αυστηροποιήσουμε τις κυρώσεις μας, ώστε να μην μπορούν να μας προλάβουν».

Οδηγούμαστε στην οπλοποίηση της ΑΙ;

Στην πραγματικότητα, βρίσκονται σε εξέλιξη δύο ανταγωνιστικές κούρσες. Η μία αφορά τη δημιουργία της τεχνητής νοημοσύνης (σ.σ. της γενικής τεχνητής νοημοσύνης, ικανής να εκτελεί ανθρώπινες γνωστικές διεργασίες) και υπάρχει από την άλλη και η συζήτηση για την οπλοποίηση και στρατιωτικοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία πρέπει να ρυθμιστεί. Αυτά τα δύο πρέπει να διαφοροποιηθούν. Όσον αφορά το πρώτο, πρόκειται να δημιουργήσουμε μια ΑΙ που θα δημιουργεί τους καλύτερους δασκάλους στον κόσμο, οι οποίοι θα είναι εξατομικευμένοι για κάθε παιδί ξεχωριστά, γεγονός που θα είναι μια καταπληκτική εξέλιξη, γιατί κάθε παιδί θα μπορεί να έχει τον Αριστοτέλη μαζί του και όπου κι αν πάει θα μπορεί να του μιλάει για τον κόσμο. 

Agentic AI και Metaverse

Σε αυτή τη «μάχη» για την κυριαρχία στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, βλέπουμε και τις δύο χώρες να προσπαθούν να αναδείξουν καινοτομίες. Κατά τη γνώμη σας, ποιο είναι το επόμενο στάδιο (ή τα επόμενα στάδια) της εξέλιξης της ΑΙ;

Αυτό που έχουμε τα τελευταία δύο χρόνια είναι η «παραγωγική ΑΙ». Αυτό στο οποίο εισερχόμαστε τώρα είναι το στάδιο που ονομάζεται «Agentic AI», παρεμβατική δηλαδή τεχνητή νοημοσύνη. Σε αυτή τη φάση ουσιαστικά δίνετε στην ΑΙ έναν στόχο και τον πετυχαίνει για εσάς, π.χ. «κάνε έρευνα εις βάθος». 

Για να γίνει ευκολότερα αντιληπτό, όλα τα σύγχρονα μοντέλα ΑΙ έχουν τις μηχανές έρευνας όπου τους λες να βρουν οτιδήποτε σχετίζεται με την κβαντική υπολογιστική και σου δίνει μια έκθεση 20 σελίδων. Τώρα πάμε στο εξής: «Όταν το κόστος για τα τάδε προϊόντα φτάσει σε μια συγκεκριμένη τιμή, πήγαινε να το αγοράσεις για μένα, ώστε να μη χρειάζεται να παρακολουθώ την τιμή». Ουσιαστικά επιτρέπουμε να ανατεθεί περισσότερη από τη δουλειά μας σε αυτού του είδους τους «πράκτορες». 

Οπότε, όχι μόνο κάνουν μια συγκεκριμένη εργασία, αλλά μπορείτε να τους δώσετε έναν πολύ μακροπρόθεσμο στόχο, που μπορεί να απαιτεί ένα μήνα ή ένα χρόνο για να γίνει, και θα αρχίσουν να το σκέφτονται και να συγκεντρώνουν πόρους. Έτσι, ας πούμε ότι λέτε: «Θέλω να είμαι σε θέση να επενδύσω σωστά. Μπορείς να με βοηθήσεις να κάνω τις σωστές συναλλαγές για το επόμενο έτος; Δεν θέλω να βγάζω πάνω από 100 δολάρια την ημέρα. Αν βγάλω 100 δολάρια την ημέρα, μπορείς να σταματήσεις και να χαλαρώσεις και να πας στην επόμενη μέρα». 

Επομένως, φτάνουμε σε ένα σημείο όπου ουσιαστικά το μεγαλύτερο μέρος της γνωστικής εργασίας που γίνεται από τους ανθρώπους θα μπορεί να αντικατασταθεί από την AGI.

Περνώντας σε μια άλλη εκδοχή της τεχνητής νοημοσύνης, το 1992 ο Νιλ Στίβενσον επινόησε τον όρο «metaverse» στο έργο του Snow Crash, περιγράφοντας έναν ενιαίο ψηφιακό κόσμο με τη χρήση του διαδικτύου. Σήμερα, με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (AI) σε συνδυασμό με τα προϊόντα επαυξημένης πραγματικότητας (AR), ο όρος «metaverse» και η πρακτική εφαρμογή του έχουν αρχίσει να αναδύονται. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του metaverse και πώς θα μοιάζει η καθημερινή ζωή των ανθρώπων στο ψηφιακό περιβάλλον; 

Το metaverse είναι ουσιαστικά ένα ψηφιακό σύμπαν εικονικών κόσμων. Όταν αυτό γίνει πραγματικότητα, νομίζω ότι θα είναι μία από τις λύσεις που θα βοηθήσουν στην επίλυση του προβλήματος της εκτόπισης της ανθρώπινης εργασίας λόγω της τεχνητής νοημοσύνης. Αν έχουμε το 50-60% του πληθυσμού μας χωρίς τις θέσεις εργασίας που έχουν σήμερα, θα πρέπει να έχουν ένα μέρος να ξοδεύουν την ενέργειά τους. 

Νομίζω ότι αυτοί οι «εικονικοί κόσμοι» θα μπορούσαν να αποτελέσουν επίσης μια παράλληλη οικονομία και να δημιουργήσουν έναν παράλληλο σκοπό για τους πολίτες που θα μπορούν πλέον να αφιερώνουν τον χρόνο τους είτε στη δημιουργία κόσμων και τέχνης, είτε στη μάθηση, στα εικονικά ταξίδια, και στη δημιουργία μιας εικονικής οικονομίας εμπορίου. 

Επιπλέον, θα έχουμε συσκευές που θα βρίσκονται στο πρόσωπό μας και θα μοιάζουν περισσότερο με τα γυαλιά μυωπίας που φοράτε σήμερα, παρά με τα μεγάλα γυαλιά που χρησιμοποιούν μέχρι στιγμής οι άνθρωποι. Και νομίζω ότι αυτή θα είναι η κύρια διεπαφή που θα έχουμε μεταξύ μας. Αυτό λοιπόν είναι το μέλλον, και υπάρχουν πολλές εταιρείες που εργάζονται αυτή τη στιγμή πάνω σε συσκευές που μοιάζουν περισσότερο με τα καθημερινά γυαλιά.

Η Meta και η Microsoft έχουν επενδύσει στο metaverse δημιουργώντας και επενδύοντας στο Facebook Metaverse και στο Microsoft Mesh αντίστοιχα. Ο δηλωμένος σκοπός τους είναι να λειτουργούν παράλληλα με τον φυσικό κόσμο, ωστόσο, πόσο εύκολο είναι για τον πληθυσμό να προσαρμοστεί σε ένα παράλληλο ψηφιακό σύμπαν (μετασύμπαν) στο οποίο οι αισθήσεις και τα ερεθίσματα εξαλείφονται;

Δεν νομίζω ότι εξαλείφονται οι αισθήσεις, αλλά στην πραγματικότητα αυξάνονται. Η τεχνολογία σήμερα είναι σχετικά περιορισμένη, αλλά όταν αρχίσουμε να έχουμε περισσότερα ψηφιακά γυαλιά, που θα τα φοράμε όλη μέρα, θα διαπιστώσουμε ότι για τους περισσότερους ανθρώπους, ιδίως στις πιο ανεπτυγμένες χώρες, οι αισθήσεις τους θα αυξηθούν. 

Έτσι, ουσιαστικά θα βλέπετε τον πραγματικό κόσμο και κάποια εικονικά αντικείμενα σε αυτόν, και αν βρίσκεστε σε έναν αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου μπορεί να έχετε λιγότερο ευχάριστα περιβάλλοντα γύρω σας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη λειτουργία VR (εικονική πραγματικότητα) για να τοποθετήσετε τον εαυτό σας σε ένα μέρος που θα είναι πιο ήρεμο και θα σας επιτρέψει να εργαστείτε καλύτερα ή να μελετήσετε καλύτερα. Επομένως, δεν νομίζω ότι είναι θέμα αφαίρεσης των αισθήσεών σας, αλλά θέμα χρήσης των σωστών αισθήσεων τη στιγμή που τις χρειάζεστε, επειδή θα έχετε συσκευές που θα μπορούν να εναλλάσσονται μεταξύ των λειτουργιών VR και AR, και αυτό είναι ένα μέλλον που δεν είναι πολύ μακρινό.

Ψηφιακός και φυσικός κόσμος 

Οπότε δεν φοβάστε ότι η σύγχυση του ψηφιακού-φυσικού κόσμου θα οδηγήσει σε διανοητική κατάρρευση; Δηλαδή, στη σύγχυση της ουτοπίας με τη σκληρή πραγματικότητα;

Αυτό είναι ένα φιλοσοφικό ζήτημα. Σήμερα βλέπουμε κάποιους ανθρώπους που προτιμούν να περνούν περισσότερο χρόνο παίζοντας διαδικτυακά παιχνίδια παρά στον φυσικό κόσμο. Αλλά νομίζω ότι αυτό είναι ένα σχετικά μικρό μέρος του πληθυσμού. Όταν ήμουν στην HTC στην Κίνα, κάναμε μια μελέτη όπου είχαμε ανθρώπους που χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο, και μάλιστα για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Έτσι, στη μελέτη είπαν σε κάποιους ανθρώπους να το χρησιμοποιούν για 4-5 ώρες την ημέρα, για 30 ή 60 ημέρες, και στο τέλος είπαν: «Εντάξει, τώρα δεν χρειάζεται να το χρησιμοποιείτε πια». Και εκείνοι είπαν: «Όχι, δεν θέλουμε να πάψουμε να το χρησιμοποιούμε». Έτσι, στην πραγματικότητα εξακολουθούν να το απολαμβάνουν και έγινε μέρος της καθημερινής τους ζωής. 

Αυτή τη στιγμή είμαστε στην πραγματικότητα με το τηλέφωνο στο χέρι και περνάμε κατά μέσο όρο κάπου μεταξύ 10 και 12 ώρες την ημέρα ανάμεσα στην οθόνη του τηλεφώνου, την οθόνη της τηλεόρασης και την οθόνη του υπολογιστή. Έτσι περνάμε ήδη πολύ από τον χρόνο μας σε έναν εικονικό κόσμο, αλλά πρόκειται για έναν δισδιάστατο (2D) κόσμο, ο οποίος θα μετατοπιστεί περισσότερο σε έναν τρισδιάστατο (3D) κόσμο, ο οποίος είναι στην πραγματικότητα πιο φυσικός για τις ανθρώπινες αισθήσεις. 

Μιλώντας ρεαλιστικά, πότε πιστεύετε ότι θα φτάσουμε στο σημείο όπου οι άνθρωποι θα περνούν την καθημερινότητά τους στον ψηφιακό κόσμο;

Αυτή τη στιγμή το κάνουμε ήδη, απλά σε μια δισδιάστατη οθόνη, και ήδη περνάμε περισσότερο χρόνο ξύπνιοι μπροστά σε μια οθόνη απ’ ό,τι χωρίς οθόνη. Έτσι, αν ο μέσος χρόνος που είμαστε ξύπνιοι είναι 16 ώρες την ημέρα, ήδη περνάμε 10 με 12 ώρες μπροστά στην οθόνη. Ωστόσο, νομίζω ότι η πλήρης μετάβαση στον τρισδιάστατο κόσμο θα γίνει μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια και μπορεί να υπάρχουν μέρη που, στην πραγματικότητα, θα υιοθετήσουν αυτή την τεχνολογία νωρίτερα, επειδή δεν χρειάζεται να ανησυχούν για τη μεταφορά τεχνολογίας.

Ουτοπία και δυστοπία 

Αυτό που βρήκα ενδιαφέρον στο βιβλίο σας Our Next Reality είναι η εύθραυστη ισορροπία μεταξύ ουτοπίας και δυστοπίας. Αν οδηγηθούμε στον παράλληλο ψηφιακό κόσμο, ποιες θα πρέπει να είναι οι βασικές διατάξεις του «ψηφιακού συντάγματος» για να αποφύγουμε τη δημιουργία καταπιεστικών καθεστώτων;

Νομίζω ότι, στο τέλος της ημέρας, η πραγματική ευθύνη θα είναι ό,τι κι αν κάνετε να είναι πολύ διαφανές. Για παράδειγμα, αν βρίσκεστε σε έναν εικονικό κόσμο, οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν αν οι άνθρωποι με τους οποίους αλληλεπιδρούν είναι πραγματικοί ή αποτέλεσμα τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι πρέπει να γνωρίζετε αν το άτομο που έχετε απέναντί σας είναι ένας εικονικός υπάλληλος ή κάποιος που προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την επικοινωνία που έχετε για να σας χειραγωγήσει. Όλα αυτά τα πράγματα είναι σημαντικά, επειδή πολλά από αυτά τα δεδομένα χρησιμοποιούνται για να εξυπηρετήσουν μια εταιρεία ηλεκτρονικού εμπορίου που προσπαθεί να σας πουλήσει κάτι. Επομένως, η διαφάνεια είναι πραγματικά σημαντική, διότι όταν βρίσκεστε σε ένα ψηφιακό περιβάλλον είστε πιο ευάλωτοι στο να χειραγωγηθούν οι απόψεις και οι ενέργειές σας από ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο μέσο στο παρελθόν.

Επίσης, στο μέλλον θα έχουμε μια παγκόσμια προοπτική όσον αφορά τον τρόπο λειτουργίας των πλατφορμών, όχι με βάση ένα αμερικανικό δόγμα, ένα κινεζικό δόγμα ή ένα ρωσικό δόγμα, αλλά μια παγκόσμια προοπτική όσον αφορά τους νόμους και τους κανονισμούς που διέπουν αυτούς τους χώρους, επειδή πρόκειται για έναν παράλληλο, μη φυσικό χώρο, και χρειάζεται διαφορετικά σύνολα πολιτικών και κανονισμών. Επομένως, υπάρχουν πολλά που πρέπει να αναλυθούν και να αξιολογηθούν, αλλά αν σκεφτούμε πιο σφαιρικά, δεν περιοριζόμαστε πλέον από τους φυσικούς περιορισμούς που έχουμε στον πραγματικό κόσμο.

Σχετικά με την ερώτηση που θέσατε στην αρχή και το πώς μπορούν οι διάφορες χώρες να συνεργαστούν, η απάντηση είναι ότι πρέπει να ενωθούν και να δημιουργήσουν από κοινού μια «μεγάλη τεχνητή νοημοσύνη». Η τεχνητή νοημοσύνη δεν πρέπει να είναι σε εθνικό επίπεδο. Σήμερα, έχουμε την προσπάθεια της Κίνας (DeepSeek), έχουμε την προσπάθεια των ΗΠΑ (OpenAI), αλλά όταν την αναπτύσσουμε σε εθνικό επίπεδο, δημιουργούμε εχθρούς, επειδή εκπαιδεύουμε την τεχνητή νοημοσύνη ότι η δική μας ομάδα είναι η σωστή ομάδα και οι άλλοι είναι κακοί.

Επομένως, χρειαζόμαστε μια παγκόσμια συμφωνία και ένα κοινό πλαίσιο λειτουργίας της τεχνητής νοημοσύνης;

Ναι. Στην πραγματικότητα, χρειαζόμαστε ένα ορισμένο είδος κοινού μοντέλου για τη λειτουργία της ΑΙ. Αυτή τη στιγμή πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τον όρο «Σχέδιο Μανχάταν» για την τεχνητή νοημοσύνη. Αυτή είναι μια εντελώς λανθασμένη προοπτική, διότι το Σχέδιο Μανχάταν σημαίνει ότι δημιουργείτε ένα όπλο που πρόκειται να καταστρέψει άλλους ανθρώπους. Αντ’ αυτού, θα προτιμούσα ένα «Σχέδιο Απόλλων» για την ΑΙ, που σημαίνει ότι προσπαθούμε να ανακαλύψουμε κάτι καινούργιο. Πρέπει λοιπόν να ενθαρρύνουμε τη συνεργασία και να βάλουμε έξυπνους ανθρώπους να συναντηθούν και να σκεφτούν πώς θα δημιουργήσουν μια ενιαία λύση.