«Το οικονομικό σύστημα καταρρέει. Ήρθε η ώρα να εγκαταστήσουμε ένα νέο, λειτουργικό σύστημα». Αυτό είναι το βασικό επιχείρημα ενός από τα επιδραστικότερα βιβλία των τελευταίων ετών για την κλιματική κρίση. Η Γη για Όλους είναι ένα αντίδοτο στην απόγνωση και ένας οδικός χάρτης για ένα καλύτερο μέλλον. Η Οικονομική Επιθεώρηση, με αφορμή τη συμμετοχή της βασικότερης εκ των συγγραφέων του βιβλίου, Σαντρίν Ντιξόν-Ντεκλέβ, στο δέκατο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών συνομίλησε μαζί της για το εφικτό σενάριο να επιζήσουμε της κλιματικής κρίσης και να ακμάσουμε μαζί της ή και εξαιτίας της. 

Η Σαντρίν Ντιξόν-Ντεκλέβ συγκαταλέγεται στη λίστα του Forbes με τις επιδραστικότερες «50 γυναίκες άνω των 50» στη δράση για το κλίμα, ενώ η GreenBiz και το Reuters τη χαρακτηρίζουν ως κορυφαίο διεθνή παράγοντα επιρροής στην οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα και στα βιώσιμα οικονομικά. Έχει εργαστεί ως σύμβουλος ηγετών, όπως ο Κάρολος Γ’, μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και κυβερνητικών αξιωματούχων σε όλες σχεδόν τις ηπείρους, αλλά και διεθνών οργανισμών όπως το UNEP, το USAID, το UNFCCC και το IEA. Το 2018, μαζί με τη Μαμφέλα Ράμφελ, αποτέλεσαν τις πρώτες, στην ιστορία του οργανισμού, γυναίκες συμπροέδρους της Λέσχης της Ρώμης. Σήμερα προεδρεύει της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Climate-KIC και είναι μέλος του Ινστιτούτου Βιώσιμης Ηγεσίας του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ (CISL).

Tα δύο βασικά σενάρια για την κλιματική κρίση 

Αυτό που περιγράφετε στο βιβλίο Γη για όλους ως σενάριο επιβίωσης για την ανθρωπότητα είναι στην ουσία μια αλλαγή παραδείγματος.

Το βιβλίο The Limits to Growth (Τα όρια της ανάπτυξης), που δημοσιεύτηκε το 1972, αποτέλεσε τη θεμελιώδη έκθεση που έστρεψε την προσοχή του κόσμου στη διαπίστωση ότι υπήρχαν όρια που σχετίζονται με την αύξηση του πληθυσμού. Και, χρησιμοποιώντας τα σενάρια που συνέταξαν αυτοί οι αξιότιμοι επιστήμονες στο ΜΙΤ, με επικεφαλής τους Ντένις και Ντονέλα Μίντοους, κατάφεραν να προβλέψουν ότι τα πραγματικά σημεία ανατροπής ξεκινούν τη δεκαετία του 2020. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο μέσο της εξέλιξης αυτών των σημείων. Τα σημεία ανατροπής προέκυψαν προφανώς από τη συνεχή αύξηση του πληθυσμού, τις πιέσεις που ασκούμε στους φυσικούς πόρους, την επιμονή μας να εξορύσσουμε και να αναπτυσσόμαστε, αναμένοντας ότι ο γη θα συνεχίσει απλώς να δίνει. Και βέβαια (οι ερευνητές τότε) προέβλεψαν ότι, εξαιτίας των μηχανισμών διακυβέρνησής μας, δεν θα ήμαστε σε θέση να δούμε αυτό που οι νεοφιλελεύθεροι οικονομικοί θεωρητικοί αποκαλούν «trickle down economics», δηλαδή την αυξανόμενη φτώχεια, την αυξανόμενη ανισότητα ή τη συγκέντρωση του πλούτου στις τσέπες των λίγων. Βρισκόμαστε, λοιπόν, περίπου δύο χρόνια πριν από την 50ή επέτειο (του πρώτου βιβλίου) και αισθανθήκαμε ότι πρέπει να κάνουμε κάτι που θα επανεξετάσει το υπάρχον μοντέλο, αλλά και να σκεφτούμε πού βρισκόμαστε τώρα, στον 21ο αιώνα, ποια είναι τα βασικά διλήμματα και αυτό που ονομάζουμε ανθρώπινη προβληματική που ο Αουρέλιο Πετσέι είχε ήδη αρχίσει να σκέφτεται τη δεκαετία του 1970, όταν ξεκίνησε τη Λέσχη της Ρώμης, και πώς αυτή μοιάζει στο πλαίσιο του 21ου αιώνα. Έτσι, ανέλαβα την ηγεσία του έργου, και αποφάσισα να συνεργαστώ με αναλυτές μοντέλων, συμπεριλαμβανομένου του αναλυτή της ομάδας του 1972. Επαναπροσεγγίσαμε το αρχικό μοντέλο του Limits to Growth, το οποίο αναπροσάρμοσε ο Γιόργκεν Ράντερς, μέλος της Λέσχης της Ρώμης και ερευνητής στην ομάδα του 1972. Χρησιμοποιώντας το μοντέλο Earth4All, αρχίσαμε να εξετάζουμε διλήμματα του 21ου αιώνα, την αλληλεπίδραση μεταξύ της γεωπολιτικής, της οικονομίας, της κοινωνικής έντασης και της αυξανόμενης ανισότητας και φτώχειας.

Καταλήξαμε σε δύο βασικά σενάρια. Το ένα ονομάζεται «Πολύ λίγα-Πολύ αργά»(Too-Little-Too-Late), και το άλλο «Γιγάντιο άλμα» (The Giant Leap). Το «Γιγάντιο άλμα» βασίζεται στη διασφάλιση ότι όχι μόνο μπορούμε να επιβιώσουμε, αλλά και να ευδοκιμήσουμε με την κλιματική αλλαγή, σε μια εποχή που πρέπει να σκεφτούμε πολύ σοβαρά τη μετατόπιση της χρήσης των εξορυκτικών μας πόρων και της οικονομίας μας ακριβώς προς την κατεύθυνση που λέτε, δηλαδή σε ένα νέο παράδειγμα που εστιάζει σε μια οικονομία ευημερίας για τους πολλούς και όχι για τους λίγους. Και κάπως έτσι καταλήξαμε στις πέντε βασικές ανατροπές. Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να δούμε πώς προέκυψαν. Ειδικά για τον Γιόχαν Ρόκστρεμ, ο οποίος είναι ο κορυφαίος κλιματολόγος παγκοσμίως, ήταν μια στιγμή «εύρηκα» όταν συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούμε να είμαστε εντός των πλανητικών ορίων, μιας επιστήμης που ο ίδιος είχε αναπτύξει, αν δεν επικεντρωθούμε σε πέντε βασικούς τομείς: την εξάλειψη της φτώχειας, τη μείωση της ανισότητας, την ενδυνάμωση των γυναικών, και τον ολοκληρωτικό μετασχηματισμό των συστημάτων τροφίμων και ενέργειας.

Το εξαιρετικά ενδιαφέρον εύρημα των μελετών μας είναι η σύνδεση μεταξύ της ταχύτητας και κλίμακας μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με την ταχύτητα και την κλίμακα εξάλειψης της φτώχειας. Αυτό που προβλέψαμε στο Γη για όλους το 2022 ήδη συμβαίνει. Τα βασικά σημεία κοινωνικής έντασης που προβλέπουμε εξαιτίας της μη αντιμετώπισης την ανισότητας είναι ορατά και εντός Ευρώπης. Αγρότες βγαίνουν στους δρόμους, καταναλωτές διαμαρτύρονται για την αυξανόμενη ενεργειακή φτώχεια, επειδή πιστεύουν ότι η στροφή προς την απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα τους είναι οικονομικά μη-προσιτή και θα κάνει τη ζωή και τη διαβίωσή τους δυσκολότερη. Εμείς υποστηρίζουμε με δεδομένα ότι η μετατόπιση είναι οικονομικά προσιτή για τους καταναλωτές, εάν φορολογήσουμε τους πραγματικούς ρυπαίνοντες, κάτι που δεν κάνουμε. 

Υπάρχουν  δύο πολύ σημαντικές πτυχές. Η μία είναι αυτό που δείχνουν τα σενάρια και οι αλλαγές που πρέπει να εφαρμοστούν. Η άλλη είναι η τεράστια πίεση που ασκούν οι δισεκατομμυριούχοι του πλανήτη στις κοινωνίες μας, προκειμένου να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους − τα απροσδόκητα κέρδη, για παράδειγμα 2,8 δισ. ημερησίως από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, τα οποία δεν φορολογούνται. Το γεγονός ότι συνεχίζουμε να δίνουμε προτεραιότητα στις εταιρείες ορυκτών ενέργειας, επιτρέποντάς τους να αποκομίζουν κέρδη λόγω της ενεργειακής φτώχειας, είναι ένα τέλειο παράδειγμα της δυσλειτουργίας του τρέχοντος οικονομικού παραδείγματος. 

Γυναικεία ηγεσία

Μπορούμε να μιλήσουμε λίγο περισσότερο για τη μεθοδολογία έρευνας που πραγματοποιήσατε για να στοιχειοθετήσετε τις θέσεις του βιβλίου;

Η ανάλυση υλοποιήθηκε από αναλυτές μοντέλων, οι οποίοι έχουν ήδη δοκιμάσει κάποιες από τις αλληλεπιδράσεις από αληθινά δεδομένα στο πεδίο. Το αρχικό μοντέλο ήταν ένα παγκόσμιο μοντέλο, αλλά αυτό που κατορθώσαμε είναι να πάρουμε μέρος αυτής της ανάλυσης και των παγκόσμιων δεδομένων και να τα δοκιμάσουμε με την Επιτροπή Μετασχηματιστικών Οικονομικών, η οποία συγκέντρωσε οικονομολόγους, επιστήμονες και ειδικούς από όλο τον κόσμο. Ξεχωρίσαμε δύο στόχους. Ο ένας ήταν να διασφαλίσουμε ότι είχαμε διαφοροποιημένες προοπτικές στις προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων, ώστε να μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ανάλυση από την οπτική γωνία των γυναικών οικονομολόγων, καθώς και των οικονομολόγων από τον παγκόσμιο Νότο. Οι περισσότερες περιβαλλοντικές εκθέσεις και αναλύσεις οικονομικής εξωτερικής επίδρασης που κυκλοφορούν συντάσσονται από Δυτικούς άνδρες. Ήταν πολύ σημαντικό λοιπόν να φέρουμε διαφορετικές προοπτικές, από διαφορετικά μέρη του κόσμου. Ο δεύτερος στόχος ήταν να μεταφράσουμε αυτή την πολύ συγκεκριμένη και συχνά δυσνόητη αλληλοσυσχέτιση και πολυπλοκότητα, με τρόπο που να καθιστά το περιεχόμενο κατανοητό σε ένα ευρύτερο μέρος του πληθυσμού. Θεωρήσαμε ότι τα «όρια στην ανάπτυξη» ήταν μια απίστευτη επιτυχία σε ορισμένες χώρες, αλλά σε άλλες περιθωριοποιήθηκε, για παράδειγμα από τον Ρέιγκαν, ο οποίος μάλιστα, κατά την κορυφαία στιγμή της εποχής των Reaganomics, υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν όρια στην ανάπτυξη. Θέλαμε συνεπώς να βεβαιωθούμε ότι μεταφράσαμε αυτά τα δεδομένα σε σωστές, κατανοητές αφηγήσεις σχετικά με τη σημασία τους για τις ζωές των αναγνωστών. Γι’ αυτό δημιουργήσαμε σενάρια με τέσσερις νεαρές γυναίκες, προσομειώνοντας τις ζωές τους, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και σε διαφορετικές ηπείρους.

Τι πιστεύετε ότι μπορούν να αλλάξουν οι γυναίκες ηγέτιδες στην παρούσα κατάσταση, με τόσες προκλήσεις μπροστά μας;

Υπάρχουν διαφορετικές πτυχές ανατροπής της ενδυνάμωσης. Η μία είναι ότι επικεντρωνόμαστε στις γυναίκες, αλλά να είμαστε ξεκάθαροι ότι χρειαζόμαστε χειραφετημένους άντρες που είναι είτε φεμινιστές είτε διαθέτουν θηλυκή οπτική ως προς την κατανόηση της σημασίας της επόμενης γενιάς, της σημασίας των πλανητικών ορίων, και της Μητέρας Γης. Υπάρχει μια σαφής διαφορά μεταξύ ανδρικής και γυναικείας ηγεσίας, λόγω της σχέσης των γυναικών με το ότι γεννούν την επόμενη γενιά. Επομένως, δεν σκέφτονται μόνο τον εαυτό τους. 

Η άλλη πτυχή αφορά το γεγονός ότι αυτό που συχνά αποκαλείται παράλληλη οικονομία, πρέπει να ενσωματωθεί πλήρως στην κύρια οικονομία, επειδή δεν υπάρχουν ούτε βρόχοι θετικής ανάδρασης ούτε αποτίμηση για το τι παράγει. Αναφέρομαι στην οικονομία φροντίδας ή την οικονομία όπου οι γυναίκες είναι ενεργοί παραγωγοί σε αυτή είτε πρόκειται για Αφρικανές αγρότισσες που δεν κατέχουν γη. αλλά αποτελούν τους βασικούς «κουβαλητές» μιας οικογένειας, είτε πρόκειται για γυναίκες που αποτελούν τους βασικούς αγροτικούς παραγωγούς σε πλήθος χωρών. Από την οπτική της κοινότητας, λοιπόν, το τρίτο βασικό στοιχείο είναι το γεγονός ότι χρειαζόμαστε περισσότερες ηγέτιδες. Ηγέτιδες σε θέσεις διοικητικών συμβουλίων, σε εταιρικές θέσεις, ανάγκη εντονότερη στη Δύση, αλλά και παγκοσμίως, καθώς και προφανώς σε κυβερνητικές θέσεις. Σε ό,τι αφορά τις κυβερνητικές θέσεις, παρατηρείται μια θλιβερή τάση, που αναδύθηκε ακόμη εντονότερα τον τελευταίο χρόνο, εξαιτίας της οποίας πολλές γυναίκες δεν επιθυμούν να εκλεγούν σε ηγετικούς κυβερνητικούς ρόλους υψηλού επιπέδου, λόγω εκφοβισμού, λόγω καταδίωξης των παιδιών τους, ακόμα και απειλών για τη ζωή τους. Για παράδειγμα, στο Μεξικό, πολλές γυναίκες που προσπαθούσαν να εκλεγούν δολοφονήθηκαν. 

Και το τελευταίο βασικό ζήτημα είναι προφανώς η πρόσβαση στην εκπαίδευση. Το γεγονός ότι περισσότερες γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να είναι πάροχοι γνώσης και να εξελίσσονται βάσει των γνώσεών τους, συχνά σημαίνει ότι αποφασίζουν να κάνουν λιγότερα παιδιά, ότι μπορούν να βρουν καλύτερες θέσεις εργασίας και άρα να είναι παραγωγικότερες στην οικονομία. Αυτοί είναι λοιπόν οι λόγοι για τους οποίους θεωρήσαμε ότι η ανατροπή της ενδυνάμωσης ήταν τόσο σημαντική. 

Κλιματική αλλαγή στην εποχή του Τραμπ

Μια από τις πολλές μάχες που καλούμαστε να δώσουμε είναι αυτή κατά της παραπληροφόρησης και των ψευδών ειδήσεων.

Όταν δημοσιεύσαμε το βιβλίο, αποφασίσαμε ότι αυτό δεν θα ήταν απλώς ένα βιβλίο. Μέχρι σήμερα, έχει μεταφραστεί σε 12 διαφορετικές γλώσσες και έχει γίνει μπεστ-σέλερ σε αρκετές χώρες. Το σημαντικότερο για εμάς ήταν να δημιουργήσουμε ένα κίνημα. Έτσι, για παράδειγμα, συνεργαστήκαμε με τον Πάπα, κληθήκαμε να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ στο Sky News, στο πλαίσιο του οποίου συναντήσαμε τον Πάπα και μιλήσαμε για τα θέματα φτώχειας και ανισότητας, που αποτελούν ζητήματα υψίστης σημασίας και για τον ίδιο. Η ενεργοποίηση των θρησκευτικών ηγετών είναι θεμελιώδης για μένα, επειδή οι ηγέτες πίστης μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις εκκλησίες και τους ναούς τους για να κάνουν τους ανθρώπους να ακούσουν. Και αυτός είναι ένας τρόπος με τον οποίο μπορούμε να καταπολεμήσουμε τις ψευδείς ειδήσεις. Ο άλλος ήταν να χρησιμοποιήσουμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το τρίτο είναι η χρήση εικόνων και έξυπνων τεχνικών, για να διασφαλίσουμε μια συναρπαστική αφήγηση. Έτσι, για παράδειγμα πέρυσι στη Νέα Υόρκη, στη Σύνοδο Κορυφής για το Μέλλον των Ηνωμένων Εθνών, οπτικοποιήσαμε πώς θα έμοιαζε η Νέα Υόρκη με βάση τα δύο σενάρια. Το ένα ήταν μια οπτικοποίηση της «ημέρας της κρίσης», με βάση το σενάριο «Πολύ λίγα-πολύ αργά», και το άλλο, με βάση το «γιγάντιο άλμα», ήταν η οπτικοποίηση μιας ακμάζουσας κοινωνίας. Συνεπώς, ένας αποτελεσματικός τρόπος να μεταφέρεις την πληροφορία είναι να χρησιμοποιήσεις τύπους πολυμέσων που προσδίδουν νόημα στο περιεχόμενό σου. Ο τέταρτος βασικός τρόπος είναι η συνεργασία με τους πολίτες. Έχουμε αναπτύξει μια σειρά συνεργασιών με λέσχες βιβλίου, μέσω των οποίων συναντούμε όλο και περισσότερους δασκάλους που διδάσκουν το περιεχόμενο της Γης για Όλους στους μαθητές τους. Συζητάμε επίσης με το Netflix την παραγωγή πιθανών ντοκιμαντέρ, καθώς και άλλες ιδέες για talk-show κ.ο.κ. Είμαστε ανοιχτοί, σε όποιον θέλει, να πάρει το υλικό και να το αναπαράγει με το δικό του τρόπο. 

Ο πέμπτος βασικός τρόπος με τον οποίο κάναμε γνωστό το βιβλίο ήταν η υλοποίηση μιας δικής μας έρευνας. Συνεργαστήκαμε με μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες ερευνών, την Ipsos, σχετικά με τις αντιδράσεις των ανθρώπων απέναντι στην κλιματική αλλαγή, το τι πιστεύουν για τη δημοκρατία, για τη μετάβαση από το τρέχον οικονομικό παράδειγμα σε ένα παράδειγμα ευημερίας. Έχουμε υλοποιήσει άλλες δύο τέτοιου είδους έρευνες, και πρέπει να πω ότι αυτή η τελευταία ήταν συναρπαστική, γιατί σε μια εποχή που οι (!) Τραμπιστές και ο ίδιος ο Τραμπ ισχυρίζονται ότι οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για αυτά τα ζητήματα, και ειδικότερα για την κλιματική αλλαγή, εμείς αποδείξαμε ότι σε όλη την G20 το 70% του πληθυσμού εξακολουθεί να πιστεύει θεμελιωδώς ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί μείζον πρόβλημα και ότι τους επηρεάζει άμεσα. Αναδείξαμε επίσης ότι ένα πολύ υψηλό ποσοστό ανθρώπων επιθυμούν να απομακρυνθούν από το τρέχον οικονομικό μοντέλο, επειδή πιστεύουν ότι η οικονομία δεν υποστηρίζει τις ζωές τους, ούτε τα μέσα διαβίωσής τους. Μπορέσαμε επίσης να αναδείξουμε ότι η πλειοψηφία των πολιτών της G20 επιθυμεί δημοκρατικές διαδικασίες, συνελεύσεις πολιτών και μεγαλύτερη συμμετοχικότητα στις υπάρχουσες δημοκρατικές διαδικασίες. Σε μια εποχή που οι λαϊκιστές ισχυρίζονται ότι οι περισσότεροι δεν το θέλουν αυτό, καταφέραμε να δείξουμε το αντίθετο. 

Μιλώντας για τον Τραμπ, πού βρισκόμαστε σε σχέση με τη Συμφωνία του Παρισιού και τους 17 στόχους του ΟΗΕ, εφόσον ανατρέπει τα πάντα;

Ναι, αυτό είναι πρόβλημα. Αλλά, ξέρετε, υπάρχουν ελπιδοφόρες αναλύσεις από κοινωνιολόγους που μας καθησυχάζουν ότι πρόκειται για τακτική. Είναι βέβαια μια τακτική τροφοδότησης χάους και φόβου. Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, οι ΗΠΑ έχουν αποσυρθεί από τη Συμφωνία του Παρισιού, αλλά πολλές πολιτείες παραμένουν, συμπεριλαμβανομένης της Καλιφόρνιας και άλλων. Οι περισσότεροι από τους νόμους για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και το κλίμα εφαρμόζονται σε επίπεδο πολιτείας και πόλης. Και έχουμε πολλούς δημάρχους που συνεχίζουν να δεσμεύονται να δημιουργήσουν μονοπάτια απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές εντός του αστικού περιβάλλοντος. Οπότε ναι, αυτό που συμβαίνει είναι ανησυχητικό, και πρέπει οπωσδήποτε να βρούμε τρόπους να το αντιμετωπίσουμε. Άλλωστε οπισθοχώρηση από τους στόχους σημειώνεται και στην Ευρώπη. 

Αυτό που επίσης πρέπει να αναδείξουμε είναι ότι η Κίνα κινείται πολύ γρήγορα σε αυτόν τον τομέα. Στην πραγματικότητα, αυτή τη στιγμή η Κίνα διαθέτει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα όσον αφορά τα ηλεκτρικά οχήματα, τα ηλιακά πάνελ, ακόμα και την αιολική βιομηχανία. Η πρόκληση είναι εμείς ως Ευρωπαίοι, πολίτες του κόσμου, διεθνείς οργανισμοί, οικονομολόγοι, επιστήμονες, να αποδείξουμε ότι, αν δεν κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση, το κόστος της αδράνειας θα είναι υψηλότερο από το κόστος της δράσης. Το Ινστιτούτο του Πότσνταμ υλοποίησε μια λαμπρή δημοσίευση σε συνεργασία με μέλη της ομάδας του Γιόχαν Ρόκστρομ, που είναι και συν-συγγραφέας του «Earth4All» η οποία αποδεικνύει ότι στην αύξηση του 1,5 βαθμού κελσίου, όπου βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή, θα χάσουμε το 3% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Αν ξεπεράσουμε τους 3 βαθμούς, θα χάσουμε 10 – 12% του ΑΕΠ. Άρα, πρέπει να αναδείξουμε τα στοιχεία. Πρέπει να μείνουμε πιστοί σε αυτή τη μάχη. Είναι η μεγαλύτερη μάχη ασφαλείας και ο μεγαλύτερος υπαρξιακός κίνδυνος που αντιμετωπίζουμε. Αλλά πρέπει να είμαστε εξυπνότεροι στη δημιουργία αφηγήματος γύρω από την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, πώς κερδίζουμε τους ανθρώπους με το μέρος μας, πώς φορολογούμε τα σωστά πράγματα.

Στην Ευρώπη, πρέπει να συνεχίσουμε να επενδύουμε στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, δημιουργώντας έτσι ένα ασφαλές καταφύγιο, καθώς μία από τις πιο συναρπαστικές πιθανές εξελίξεις είναι ότι θα έχουμε αντίστροφη διαρροή «εγκεφάλων» από τις ΗΠΑ προς την Ευρώπη, και προσπαθώ να το ενθαρρύνω να συμβεί. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι όσοι δεν αισθάνονται πλέον ασφαλείς, όσοι πιστεύουν ότι οι ιδέες τους μπορεί να παρακαμφθούν ή να εμποδιστούν, και ενδέχεται να μην είναι πλέον εντελώς ελεύθεροι στις ΗΠΑ, αν το επιθυμήσουν, να μπορούν να μεταβούν σε μια ελεύθερη ευρωπαϊκή αγορά, η οποία θα τους επιτρέψει να ευδοκιμήσουν. Πρέπει να συνεχίσουμε να δημιουργούμε τις απαραίτητες γι’ αυτούς συνθήκες. Αυτή είναι η στιγμή. Και είναι επίσης η στιγμή για την Ευρώπη να καλλιεργήσει μια διαφορετική σχέση με την Κίνα, την Αφρική, τη Μέση Ανατολή, τη Λατινική Αμερική. Βασικά, η Ευρώπη έχει την ευκαιρία να εμπλακεί στην ανάπτυξη ενός πολύ διαφορετικού οικονομικού και εμπορικού παραδείγματος, δουλεύοντας με πολύ διαφορετικό τρόπο, με ανθρωπιά και ταπεινότητα, με όλες τις διαφορετικές χώρες που αυτή τη στιγμή απωθούνται από τις ΗΠΑ. Πρέπει ως Ευρωπαίοι, και μιλάω ως Γαλλο-Βελγίδα, να δημιουργήσουμε αυτές τις συνθήκες, γιατί αυτή θα μπορούσε να είναι μια πολύ συναρπαστική στιγμή. 

Τα διδάγματα της Κίνας

Πιστεύετε δηλαδή ότι η Κίνα μπορεί να αποτελέσει σύμμαχο στη μάχη για την κλιματική κρίση;

Η Κίνα μεταμορφώνεται σε ηγέτιδα δύναμη, και πρέπει να το αποδεχτούμε, να δούμε πώς συνεργαζόμαστε μαζί της και η σχέση μας να αποκτήσει νέες μορφές είτε αυτό σημαίνει τη σύναψη εταιρικών σχέσεων είτε την ειλικρίνεια απέναντι στο γεγονός ότι η Κίνα ήταν πολύ έξυπνη στην υιοθέτηση ευρωπαϊκών ευρεσιτεχνιών, τις οποίες βελτίωσε και στη συνέχεια εφάρμοσε. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει τεράστια γραφειοκρατικά ζητήματα, και δυστυχώς τα κράτη-μέλη δεν επέτρεψαν την απαραίτητη γραφειοκρατική απλούστευση και βελτιστοποίηση για τη μετάβαση στην απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, ιδίως στην ενέργεια και τη βιομηχανία. Πρέπει να διδαχθούμε από την Κίνα και να συνεργαστούμε με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο. 

Πιστεύετε ότι οι πόλεις, μέσω της άσκησης της διπλωματίας των πόλεων, μπορούν να αλλάξουν κάπως την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των κρατών, και ίσως να μεταμορφώσουν ορισμένους τομείς, εάν συνεργαστούν;

Απολύτως. Παρουσίασα το Γη για όλους αρκετές φορές στο C40, τον μεγαλύτερο διεθνή οργανισμό πόλεων, με εξαιρετική κάθε φορά υποδοχή. Οι δήμαρχοι είναι οι άμεσοι αποδέκτες του μεγαλύτερου ποσοστού φτώχειας και ανισότητας. Οι πόλεις έχουν επίσης τον μεγαλύτερο αντίκτυπο, καθώς από εκεί εκπέμπονται οι περισσότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι περισσότεροι δήμαρχοι είναι προοδευτικοί και αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να κατέχουν τόσο τα κοινωνικά όσο και τα περιβαλλοντικά σημεία αιχμής. Όσο λοιπόν φέρνουμε λύσεις, είναι έτοιμοι να συνεργαστούν. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υπάρχει ένας σπουδαίος οργανισμός, που ονομάζεται Climate KIC, του οποίου είμαι μέλος του συμβουλευτικού συμβουλίου, που πραγματοποιεί εμβριθείς παρουσιάσεις στις πόλεις, δικτυώνοντας εταιρείες με δημάρχους, προκειμένου να εξετάσουν πώς μπορούν να μεταμορφώσουν τις πόλεις τους σε βιώσιμα αστικά περιβάλλοντα για τους πολίτες, μειώνοντας παράλληλα το ανθρακικό τους αποτύπωμα.

*Το βιβλίο Γη για Όλους: Ένας οδηγός επιβίωσης για την ανθρωπότητα κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Παπαζήση.